Jak wygląda fizjoterapia po udarze?

Katarzyna Tyrała
1 wrz
3 minut(y) czytania

Zaktualizowano: 7 dni temu

Etapy rehabilitacji, wyzwania i nadzieja na powrót do sprawności

Udar mózgu to jedno z najpoważniejszych wyzwań zdrowotnych, z jakimi może zmierzyć się człowiek. Choć jego skutki bywają dramatyczne, odpowiednio wcześnie rozpoczęta i dobrze prowadzona fizjoterapia daje szansę na poprawę, a nawet odzyskanie niezależności. W tym artykule pokazuję, jak wygląda ten proces krok po kroku, z czym mierzą się pacjenci i ich bliscy oraz jaką rolę pełni terapeuta.

Czym właściwie jest udar mózgu?

Udar to nagłe zaburzenie krążenia mózgowego, które prowadzi do uszkodzenia komórek nerwowych. Może przybrać dwie główne formy:

udar niedokrwienny – najczęstszy, spowodowany zatkaniem naczynia krwionośnego,
udar krwotoczny – związany z pęknięciem naczynia i wylewem krwi do mózgu.

Bez względu na przyczynę, udar prowadzi do nagłego pogorszenia sprawności – ruchowej, poznawczej, mowy, a niekiedy także świadomości. To moment krytyczny – zarówno dla chorego, jak i jego rodziny.

Dlaczego czas ma znaczenie?

Pierwsze godziny i dni po udarze to tzw. „złoty okres terapeutyczny”. Mózg jest wówczas najbardziej plastyczny – potrafi przystosować się do nowych warunków i próbować kompensować utracone funkcje.

Dlatego tak ważne jest:

szybkie rozpoczęcie rehabilitacji (czasem już 24–48h po ustabilizowaniu stanu pacjenta),
dobór terapii dostosowanej do rodzaju i rozległości uszkodzenia,
zaangażowanie bliskich w proces leczenia.

Etapy fizjoterapii po udarze – krok po kroku

1. Rehabilitacja szpitalna (ostry etap)

Zaczyna się jeszcze na oddziale neurologicznym lub udarowym.
Główne cele: zapobieganie powikłaniom (odleżyny, przykurcze, zakrzepy), poprawa świadomości, wstępna mobilizacja (np. zmiana pozycji w łóżku, pionizacja).
Terapeuta może już wtedy pracować nad delikatną aktywizacją kończyn.

2. Wczesna rehabilitacja neurologiczna

Zwykle prowadzona w ośrodkach rehabilitacyjnych.
Trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy.
Celem jest przywrócenie podstawowych funkcji: siadania, stania, poruszania się, mowy, orientacji.
Terapia obejmuje ćwiczenia ruchowe, terapię zajęciową, neurologopedię i wsparcie psychologiczne.

3. Rehabilitacja ambulatoryjna lub domowa

Kontynuacja ćwiczeń w trybie dojazdowym lub w domu pacjenta.
Skupia się na udoskonalaniu nabytych funkcji, rozwijaniu niezależności i samodzielności (np. ubieranie się, poruszanie po domu, komunikacja).

4. Etap utrwalania i profilaktyki

Wprowadzenie aktywności fizycznej dostosowanej do możliwości pacjenta.
Nauka zapobiegania nawrotom udaru (kontrola ciśnienia, dieta, styl życia).
Wsparcie bliskich w adaptacji do nowych realiów życia rodzinnego.

Z jakimi objawami najczęściej trafiają pacjenci?

Fizjoterapeuta zajmuje się nie tylko porażeniem kończyn. W rzeczywistości skutki udaru są znacznie szersze i często wymagają zespołowego podejścia. Najczęstsze problemy to:

niedowład lub całkowity paraliż jednej strony ciała (hemipareza/hemiplegia),
spastyczność mięśni, czyli nadmierne napięcie i sztywność,
trudności w poruszaniu się, brak równowagi, problemy z chodzeniem,
zaburzenia mowy i połykania,
problemy z pamięcią, koncentracją, percepcją,
zaburzenia emocjonalne (lęk, depresja, drażliwość).

Rola fizjoterapeuty w rehabilitacji poudarowej

Fizjoterapeuta nie tylko „uczy chodzić” – jego rola jest znacznie szersza:

wspiera funkcje ruchowe, oddechowe i krążeniowe,
dostosowuje terapię do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta,
uczy pacjenta kompensacji utraconych funkcji (np. użycia drugiej ręki),
współpracuje z logopedą, psychologiem i lekarzem,
edukuje rodzinę w zakresie opieki, transferu, ćwiczeń domowych.

Plastyczność mózgu – nadzieja na odzyskanie sprawności

Jednym z najważniejszych pojęć w rehabilitacji poudarowej jest neuroplastyczność – zdolność mózgu do „przebudowy” i adaptacji. To właśnie dzięki niej pacjenci są w stanie odzyskać funkcje utracone przez uszkodzenie tkanki nerwowej.

Aby proces ten był skuteczny, potrzebna jest:

regularna i odpowiednio dobrana terapia,
systematyczna aktywność umysłowa i ruchowa,
stymulacja środowiskowa (rozmowa, ruch, kontakt z bliskimi),
motywacja pacjenta – nawet przy drobnych postępach.

Jak wygląda przykładowy plan terapii?

W zależności od stanu pacjenta, plan może obejmować:

pionizację z pomocą pionizatora,
naukę siadania z pozycji leżącej,
ćwiczenia czynne i bierne kończyn,
trening równowagi przy asekuracji,
ćwiczenia mowy i oddychania przeponowego,
ćwiczenia przy lustrze i z bodźcami wzrokowymi,
masaż tkanek miękkich, rozciąganie, mobilizacje stawowe.

Wsparcie psychiczne – niezbędne na każdym etapie

Nie wolno zapominać o emocjach. Udar często wiąże się z nagłą utratą niezależności, co może prowadzić do stanów depresyjnych i rezygnacji. Dlatego ważna jest:

cierpliwość i empatia ze strony rodziny,
wsparcie psychologa,
świętowanie małych sukcesów,
tworzenie planu dnia z prostymi, osiągalnymi celami.

Jak możesz pomóc bliskiemu po udarze?

Jako opiekun lub członek rodziny możesz:

pomóc w codziennych czynnościach bez wyręczania pacjenta,
zachęcać do aktywności (rozmowa, wspólne ćwiczenia, spacery),
prowadzić dziennik postępów, który motywuje do dalszej pracy,
zapewnić bezpieczeństwo w domu (np. usunąć przeszkody z podłogi),
korzystać z konsultacji z fizjoterapeutą lub neurologopedą.

Podsumowanie – każda droga zaczyna się od pierwszego kroku

Choć udar mózgu może zmienić życie na zawsze, nie oznacza końca samodzielności. Dzięki odpowiednio prowadzonej rehabilitacji i zaangażowaniu bliskich, wielu pacjentów odzyskuje kontrolę nad swoim ciałem, funkcjami poznawczymi i emocjonalnymi.

Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich potrzebuje wsparcia w rehabilitacji po udarze – skontaktuj się ze mną. Wspólnie stworzymy plan terapii, który da szansę na lepsze jutro.